.طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن | خلاصه جلسه دهم: عبادت و اطاعت انحصاری خدا
قطعنامه توحیدی
 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ماه مبارک رمضان سال ۱۳۵۳ در مسجد امام حسن علیه‌السلام  مشهد جلساتی با عنوان «طرح کلی اندیشه‌ی اسلامی در قرآن» داشته‌‌اند و طی آن به «تبیین پایه‌های تفکر اسلامی» بر مبنای آیات قرآن پرداخته‌اند. ایشان با اشاره به اهمیت این مباحث گفته‌اند: «این جلسات، پایه‌های فکری برای ایجاد یک نظام اسلامی است.» ۸۱/۴/۴ پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در سال ۱۳۹۴ در هفت گزیده بیانات جلسات ابتدایی این سخنرانی‌ها را که به موضوع «ایمان» اختصاص داشته است را منتشر کرده است. اکنون و به مناسبت فرارسیدن ماه رمضان المبارک ۱۴۴۱ مجموعه‌ی جدید این سخنرانی‌ها که به مبحث «توحید» اختصاص دارد، منتشر میگردد.

در جلسه‌ی سوم از بحث توحید، آیت‌الله خامنه‌ای با بیان این موضوع که توحید طولانی‌ترین و مفصل‌ترین بحث سراسر قرآن از لحاظ سخن و تعداد آیات است­ و این توحید عقیده­ای متضمن تعهد و مسئولیت است، فرمودند: «اگر قرار شد توحید یک عقیده‌ای باشد که به دنبال خود تعهدی را… به ارمغان می­آورد، پس باید فهمید و دانست، که این مسئولیت و تعهد و این تکلیف چیست.»

ایشان تعهد توحید به جامعه‌ی موحد را بالاتر از حد فرمان‌های شخصی و تکالیف فردی دانستند و آن را مهمترین و بزرگترین و اساسی‌ترین مسائل یک جامعه مانند حکومت، اقتصاد، روابط بین­الملل و… تعریف کردند. همچنین با طرح این موضوع که توحید به مثابه یک قطعنامه است، بیان کردند: «موحدین عالم از طرف پروردگارشان… ملزمند که این قطعنامه [توحیدی] را مورد عمل و اجرا قرار بدهند.» حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه از طریق آیات قرآن، مفاد این قطعنامه‌ی توحیدی را در ذیل بحث شرح دادند:

جلسه دهم: عبادت و اطاعت انحصاری خدا
قطعنامه­ی توحیدی
آیات این جلسه
آیات ۲۸ تا ۳۱ و ۳۵ سوره­ی مبارکه یونس
واژگان کلیدی
تکالیف و مسئولیت‌های فرد موحد
 
حقوق اساسی
 
نظم اجتماعی
 
نفی عبودیت خدا نماها
 
عبودیت غیر خدا
 
 
قطعنامه‌ی توحیدی
 
شیطان
 
آیه
نکات کلیدی
وَ یَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمیعاً ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذینَ أَشْرَکُوا مَکانَکُمْ أَنْتُمْ وَ شُرَکائُکُمْ
و روزی که همه‌­ی آنان را (در قیامت) گرد آوریم. آنگاه به کسانی که برای خدا شریکی قائل شدند گوییم
اینجا شما با یک نظر خیلی عادی و سطحی می‌فهمید که در قیامت این شریک‌ها، آن کسانی که به شراکت خدا انتخاب شده بودند، غیر از آن هُبَلِ عقیقی بی­جان است،… صحبت آن انسانی‌ست که به شرکت و رقابت با خدا انتخاب شده. به آنها گفته می­شود که در جای خود متوقف شوید، ایست!
فَزَیَّلْنا بَیْنَهُمْ وَ قالَ شُرَکاؤُهُمْ ما کُنْتُمْ إِیّانا تَعْبُدُونَ(۲۸)
پس میان آنها جدائی افکنیم و شریکان پنداری آنان گویند: شما ما را عبادت نمی‌کردید.
آن گروه­‌هایی که گمراهی‌هایشان متقابل بوده، در قیامت به جان هم می‌افتند، در مقابل هم صف­آرایی می­کنند.
آن کسی که شرک ورزیده برای خدا و شریک گرفته، می‌خواهد گریبان آن شریک را بگیرد و او را به زمین بکوبد؛ بگوید من تو را به جای خدا قبول کرده بودم و حالا به این بلا دچار شدم. آن کسی هم که در دنیا مورد عبودیت و پرستش بوده، او هم برای تبرئه خودش حاضر است با ناسپاسی هرچه تمام‌تر، علاقمندان و تابعان و متابعان دنیای خودش را رد کند، از آنها بیزاری و تبرّی بجوید.
فَکَفى بِاللّهِ شَهیداً بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ إِنْ کُنّا عَنْ عِبادَتِکُمْ لَغافِلینَ(۲۹)
میان ما و شما خدا گواهی بسنده است که ما از عبادت شما غافل و بی­خبر بودیم.
کارهایی که در دنیا انجام گرفته، آنجا مورد آزمایش و آزمون خود انسان قرار می‌گیرد.
هُنالِکَ تَبْلُوا کُلُّ نَفْس ما أَسْلَفَتْ وَ رُدُّوا إِلَى اللّهِ مَوْلاهُمُ الْحَقِّ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما کانُوا یَفْتَرُونَ(۳۰)
و در آن هنگام هر کسی هر آنچه از پیش انجام داده، می­آزماید.
و بازگردانیده شوند بسوی خدا، مولای حقیقی­شان و هر آنچه به دروغ می­بستند، همه از ایشان گم و ناپدید گردد.
 
همه‌ی آن چیزهایی که به صورت بهانه و عذری برای عبودیت غیر خدا در دل انسان بود و آدم فکر می‌کرد که در قیامت حربه‌ی دست او خواهد شد، از دست انسان گرفته خواهد شد.
و احتمال دیگر در معنای آیه؛[اینکه] انسان در دنیا پشتیبان‌ها برای خود فرض می‌کند، همان‌هایی که عبادتشان می‌کند … دلش به آنها گرم است؛ اما روز قیامت این همه دلگرمی و پشت گرمی، این همه حامی و پشتیبان، نمی‌توانند باری از دوش او بردارند.
 
قُلْ مَنْ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الأَرْضِ أَمَّنْ یَمْلِکُ السَّمْعَ وَ الأَبْصارَ
بگو چه کسی آنان را از آسمان و زمین روزی می­دهد؟ یا چه کسی شنوایی و بینائی­‌ها را در قبضه­‌ی اختیار دارد؟
استدلالات قرآن این‌جوری‌ست… گاهی خیلی رویاروی استدلال نمی‌کند، زمینه‌ی استدلال مغزی خود آدم را، برای انسان فراهم می­کند. اینجا خدای متعال در این آیات می‌خواهد ثابت کند که فقط در مقابل خدا باید اطاعت و عبودیت کرد؛ از این راه وارد می‌شود.
در حقیقت این آیه دارد اشاره می­کند به داشتن بصیرت، به داشتن نیروی فهم و خرد، که ای انسان که بناست حالا فکر کنی و جواب این سوال را به ما بدهی، تو دارای سمعی و دارای بصری.
 
وَ مَنْ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ
و چه کسی برون می‌آورد زنده را از مرده و مرده را از زنده
نشانه‌ی کمال قدرت پروردگار است؛ یک چیز زنده را از یک چیز مرده‌ای بیرون آوردن، یک چیز مرده را از یک چیز زنده‌ای خارج کردن، این نشانه‌ی کمال قدرتمندی و قبضه‌ی نیرومند قدرت خداست.
و َ مَنْ یُدَبِّرُ الأَمْرَ فَسَیَقُولُونَ اللّهُ
و چه کسی امر (جهان) را تدبیر می کند؟(در تکوین) خواهند گفت: خدا
این سوال در ضمن اینکه از مشرکان زمان نزول وحی بود، از من و شما هم [هست]… کیست که دارد همه‌ی عالم را تدبیر می‌کند؟ بعضی فکر نکرده می‌گویند《الله، که عقیده‌شان در همان زمان هم این بوده؛…بنده یک خرده فکر می­کنم، دقت میکنم، « فَسَیَقُولُونَ اللّهُ» می­گویم خداست . این انتظام عجیب عالم تکوین از سوی خداست و بس. این دست قدرت اوست که دارد این گردونه را می­گرداند.
فَقُلْ أَ فَلا تَتَّقُونَ(۳۱)
بگو: پس چرا پروا نمی کنید؟ (و غیر او را به اراده­‌ی امر جهان در تشریع انتخاب می‌نمایید)
یعنی پروا نمی‌کنید از این خدای عظیم … که غیر او را در اطاعت، در عبودیت شریک او قرار می‌دهید؟
ببینید، اگر تدبیر تکوینی عالم به دست اوست، چرا تدبیر تشریعی عالم به دست او نباشد؟… چرا خودش قانون نگذارد؟ چرا خودش قدرت نگاهبان و پاسدار قانون را معین نکند و از او حمایت نکند؟ امامت، ولایت، چرا نکند؟ چرا امام قرار ندهد؟
قُلْ هَلْ مِنْ شُرَکائِکُمْ مَنْ یَهْدی إِلَى الْحَقِّ
بگو: از میان این شریکان پنداری،چه کسی بسوی حق راهبر می­شود؟
پیداست که منظور در اینجا بت‌های جاندار است، آن‌کسانی که اقتداری از اقتدارات و قدرتی از قدرت‌ها در قبضه‌ی آنها بوده [است].
قُلِ اللّهُ یَهْدی لِلْحَقِّ
بگو: خدا به سوی حق راهبری می­کند.
چرا؟ برای اینکه حق را خدا آفریده … کسی که در مقابل خدا بود، قهراً در مقابل حق، به چیز [دیگری[ دعوت می‌کند؛ پس خداست فقط آن‌کسی که به حق فرامی‌خواند.
أ َ فَمَنْ یَهْدی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لایَهِدِّی إِلاّ أَنْ یُهْدى
فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ(۳۵)
پس آیا کسی که به حق راهبری می­کند شایسته‌­تر است که  پیروی شود یا آنکه خود راه نمی­یابد مگر آنکه راهبری شود؟ پس شما را چه می­شود؟ چگونه قضاوت می­کنید
آخر از چه کسی باید پیروی کرد؟ دنبال چه کسی باید رفت؟ دنبال خدا که خود آفریننده‌ی حق و راهبر به‌ سوی حق و راهنمای حق است؟ یا دنبال آن کسی که اگر بخواهد به حق برسد، دست خودش را هم باید بگیرند و ببرند؟
قرآن می‌خواهد بگوید خدا انسان را به سعادت می‌رساند… آن ‌کسانی که خودشان از خودشان چیزی ندارند، نمی‌توانند.
بخشی از بیانات آیت‌الله خامنه‌ای در روز شنبه ۵۳/۰۷/۰۶ در مسجد امام حسن علیه‌السلام مشهد:
بسی روشن است که هدایت کردن و هدایت شدن، چیزی درخور موجود زنده و انسانی است. پس .. سخن از آن انسانهایی است که داعیه‌­ی ربوبیت و تدبیر در داده و در جلب عبودیت و اطاعت انسان‌های دیگر، خود را شریک و جایگزین خدا دانسته‌­اند. نفی عبودیت «خدانما»­ها، خدانما- چه در لباس قدرت‌های مذهبی (احبار و رهبان) و چه در لباس قدرت‌های دنیایی( مَلَا، مُترِف)- در پیشنهاد اسلام به اهل کتاب، نفی اطاعت قدرت‌های غیر الهی در آن آیه به این صورت آمده که « قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ »